سیستم ترمز نقشی حیاتی در وسایل نقلیه دارد و تصور خودروها بدون آن غیرممکن است. این سیستم با ایجاد اصطکاک و تبدیل انرژی جنبشی به گرما باعث کاهش سرعت یا توقف کامل خودرو می‌شود. در اتومبیل‌های بسیار قدیمی، سیستم ترمز ساختار ساده‌ای داشت و سایش مستقیم یک تکه چوب با چرخ، خودرو را متوقف می‌کرد. این مکانیسم هم قدرت مناسبی نداشت و هم عمر مفید چرخ را به‌شدت کاهش می‌داد.

با نوآوری‌های مداوم، سیستم ترمز هیدرولیکی فراگیر شد و تا سال ۱۹۵۰ همه خودروها به آن مجهز شدند. همانند سایر سیستم‌های خودرویی، سیستم ترمز نیز شامل اجزای متعددی می‌شود که یکی از مهم‌ترین آنها پمپ ترمز است. عملکرد درست سیستم ترمز خودرو به‌طور مستقیم به این قطعه بستگی دارد و کوچک‌ترین صدمه یا خرابی آن می‌تواند منجر به اتفاقات تلخ و ناگوار شود.

وقتی که پدال ترمز خودرو را فشار می‌دهید، نیرویی به آن وارد می‌کنید. این نیرو در نهایت به لنت‌‌ها منتقل می‌شود و اصطکاک آنها با دیسک‌ها سرعت حرکت ماشین را کاهش می‌دهد. اما نیروی وارده به پدال ترمز برای متوقف‌سازی خودرویی که بیش از یک تن وزن دارد، کافی نیست، به‌همین خاطر پیش از رسیدن نیرو به لنت‌ ترمز باید آن را تقویت کرد.

شاید بدانید مایعات به دلیل فاصله ثابت ذرات متراکم نمی‌شوند؛ بنابراین، بهترین راه حل موجود برای انتقال نیرو که قابلیت تقویت شدن را نیز داشته باشد، استفاده از سیالی مثل روغن موتور است. برای ایجاد فشار و انتقال آن از طریق روغن ترمز به وسیله‌ای به نام پمپ ترمز نیاز داریم.

وظیفه پمپ ترمز

پمپ ترمز ماشین وظیفه دارد نیروی مکانیکی وارده به پدال ترمز را به فشار هیدرولیکی تبدیل کند. این نیرو از طریق بوستر تقویت می‌شود و به پمپ ترمز می‌رسد. پمپ ترمز هم با ایجاد فشار در روغن ترمز خودرو، نیروی اولیه پدال را به کالیپرها و لنت‌ها انتقال می‌دهد. تماس لنت‌ها با دیسک‌ها اصطکاک شدیدی ایجاد می‌کند. وجود اصطکاک سرعت چرخش دیسک‌ها را کمتر می‌کند و در نتیجه سرعت حرکت خودرو کاهش می‌یابد.

عملکرد پمپ ترمز

وقتی راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، حرکت آن به بوستر منتقل می‌شود. بوستر میزان نیرو را تقویت می‌کند و به پمپ ترمز انتقال می‌دهد. از این مرحله کار پمپ ترمز ماشین شروع می‌شود. با حرکت سوپاپ سیلندر به جلو، فنر مقابل آن جمع شده و روغن با فشار زیادی وارد لوله‌های سیستم ترمز خودرو می‌شود. در ادامه، روغن با حرکت درون لوله‌ها، به کالیپرها می‌رسد تا عملیات ترمزگیری تکمیل ‌شود. بد نیست اشاره کنیم لوله‌ها و مجاری در قسمت‌های مختلف جنسی متفاوت دارند.

مخزن روغن ترمز

این قطعه روی پمپ ترمز قرار دارد و وظیفه آن نگهداری از روغن ترمز خودرو است. روغن موجود در این مخزن از طریق لوله‌های پایینی وارد پمپ ترمز می‌شود. بهتر است رانندگان هر چند وقت یک بار سطح روغن ترمز داخل مخزن را چک کنند، زیرا اگر سطح روغن به کمتر از مقدار مشخص برسد، قدرت ترمزگیری افت می‌کند. روی جداره مخزن علامت‌هایی وجود دارد که حداکثر و حداقل میزان  لازم روغن ترمز را نشان می‌دهد.

علائم خرابی پمپ ترمز

چنانچه پمپ ترمز کار خود را به درستی انجام ندهد و روغن با فشار مناسبی به کالیپرها نرسد، نیروی کافی برای ترمزگیری ایجاد نمی‌شود. بدیهی است که در این حالت احتمال تصادف بالا می‌رود. بر هم خوردن تعادل خودرو هنگام ترمزگیری، یکی از نشانه‌های خرابی پمپ ترمز است.

اختلال در رفتار پدال ترمز، می‌تواند دیگر نشانه خرابی پمپ ترمز باشد. هر گاه احساس کردید که پدال ترمز مثل سابق عمل نمی‌کند و برای کاهش سرعت یا توقف کامل، باید فشار خیلی بیشتری به آن وارد شود، لازم است در اولین فرصت سلامت پمپ ترمز ماشین را چک کنید.

جلوگیری از خرابی پمپ ترمز

مثل بسیاری از قطعات خودرویی دیگر، پمپ ترمز نیز عمر خاص خود را دارد. خوشبختانه عمر این قطعه بالاست و سالیان سال وظیفه خود را به درستی انجام می‌دهد. در صورت نیاز به تعویض پمپ ترمز یا دیگر اجزای سیستم ترمز، قطعات جایگزین را باید از محصولات باکیفیت انتخاب کرد. همچنین برخی مکانیک‌ها پیشنهاد می‌کنند پس از پارک کردن خودرو با دو سه بار حرکت دادن پدال ترمز، فشار را از روی پمپ ترمز و مجاری روغن ترمز بردارید.

لوله های مدار ترمز

پمپ ترمز برای انتقال روغن بین مخزن و سیلندر اصلی، لوله‌هایی دارد. همچنین انتقال روغن از پمپ ترمز به کالیپرها، از طریق شبکه‌ای از لوله‌های مختلف انجام می‌گیرد. در بخش‌هایی از خودرو که ثابت است، این لوله‌ها جنسی از فلز بسیار مقاوم دارند. اما در نقاطی که لوله باید از قسمت‌های متحرک عبور کند، جنس آن از مواد نرم و منعطف انتخاب می‌شود. فارغ از جنس، تمامی لوله‌ها مقاومت بالایی دارند و ‌می‌توانند تا دو و نیم برابرِ حداکثر فشار استاندارد را تحمل کنند.

کارکرد روغن ترمز

بر اساس قوانین فیزیک، مایعات در برابر فشار متراکم نمی‌شوند. به‌بیان دیگر فشار واردشده به یک مایع، به سراسر آن انتقال پیدا می‌کند. این ویژگی باعث شد که خودروسازان برای پخش نیرو در سیستم ترمز از مکانیسم هیدرولیک استفاده کنند. در بالا نیز اشاره کردیم وقتی که پدال ترمز را فشار می‌دهید، نیروی آن توسط بوستر تقویت می‌شود و به پمپ ترمز می‌رسد. پمپ ترمز نیز به نوبه خود با اعمال فشار بر روغن ترمز و گردش آن در داخل لوله‌ها، حرکت پدال را به کالیپرها و در نهایت لنت‌ها منتقل می‌کند. در نتیجه تماس لنت ترمز با دیسک، انرژی جنبشی به گرما تبدیل می‌شود و سرعت خودرو کاهش می‌یابد.

انواع مدار هیدرولیک ترمز

مدار هیدرولیک ترمز دو نوع دارد که عبارتند از:

• مدل تک مداره: در این مدل پمپ ترمز برای ایجاد فشار یک سیلندر دارد.
• مدل دو مداره: در این مدل پمپ ترمز از طریق دو سیلندر فشار لازم را در روغن موتور ایجاد می‌کند. مدل دو مداره شامل سه طرح می‌شود. این طرح‌ها عبارتند از:
  • ساده
  • ضربدری (در مدل‌های مجهز به ترمز ABS)
  • مثلثی

تاثیر خرابی ترمز در فروش خودرو

در محاسبه قیمت خودرو کارکرده فاکتورهای متعددی دخیل است و وجود هر گونه ایراد از ارزش ماشین کم می‌کند. از سوی دیگر نقص در سیستم ترمز خودرو موضوعی است که به‌راحتی خود را نشان می‌دهد. از این رو اگر قصد فروش ماشین را دارید و می‌‌خواهید آن را در اسرع وقت و با بالاترین قیمت بازار بفروشید، لازم است کوچک‌ترین ایرادات موجود در سیستم ترمز را برطرف کنید.