بدون شک تعویض روغن موتور خودرو یکی از مهم ترین خدمات دوره ای در حین تعمیر و نگهداری خودرو محسوب می شود. انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو به دغدغه صاحبان خودرو تبدیل شده است و عرضه روغن موتور از برندهای مختلف این سردرگمی در انتخاب روغن را افزایش داده است. داشتن اطلاعات مفید در مورد روغن موتورهای موجود در بازار می تواند به افراد در انتخاب بهترین روغن موتور برای خودروی خود کمک کند. امروزه موتورهای جستجو در کنار فروشندگان روغن منبع اطلاعاتی خوبی برای آشنایی با روغن موتور خواهند بود.

آشنایی با شاخص گرانروی (SAE)؛ غلظت یا ویسکوزیته روغن موتور

فاکتورهای مختلفی بر روی کیفیت و عملکرد روغن موتور تاثیر‌گذار هستند. گرانروی (غلظت)، شاخصه مهم و اصلی در انتخاب روغن موتور است که به عنوان یکی از مختصات فیزیکی سیالات مطرح می‌شود. ویسکوزیته در واقع به مقاومت مایع در برابر جریان یافتن اطلاق می‌شود. برای مثال گرانروی یا غلظت عسل بسیار بیشتر از آب است. گرانروی سیالات تابعی از دما است و با افزایش دما گرانروی سیالات کاهش (شل شدن) می‌یابد و بالعکس با کاهش دما شاهد افزایش گرانروی سیالات (سفت شدن) خواهیم بود.

حال این موضوع در روغن موتور خودرو هم اتفاق می‌افتد؛ به‌طوری‌که اگر گرانروی روغن موتور با کاهش دما افزایش یابد و در زمان استارت به سختی جریان پیدا کند، روغن به سختی به تمام قطعات متحرک موتور می‌رسد و این موضوع سبب اصطکاک و فرسایس قطعات می‌شود. همچنین زمانی‌که دمای موتور افزایش پیدا می‌کند، چنانچه روغن موتور با کاهش گرانروی یا شل شدن مواجه شود؛ در این‌صورت نمی‌تواند به خوبی سطح قطعات را پوشش دهد و سبب اختلال در عملکرد موتور خودرو می‌شود؛ بنابراین روغن موتور خودرو باید از گرانروی استانداردی برخوردار باشد.

استاندارد گرانروی روغن موتور

همانطور که اشاره شد، روانکاری به عنوان اصلی‌ترین وظیفه روغن موتور خودرو شناخته می‌شود؛ از این‌رو ویسکوزیته و غلظت روغن بر روی عملکرد موتور تاثیر به‌سزایی خواهد داشت. انجمن مهندسی خودرو (Society of Automotive Engineers) برای غلظت روغن موتور استاندارد SAE را در نظر گرفته است. بر اساس این استاندارد گرانروی روغن موتور خودرو در قالب xx W yy بیان می‌شود که معنای هر قسمت به شرح زیر است:

xx: میزان گرانروی روغن موتور در فصل سرما است که این عدد، مضربی از 5 بوده و مابین 0 تا 20 است.

W: در این استاندارد حرف انگلیسی W از کلمه “Winter” به معنی زمستان گرفته شده است.

yy: میزان گرانروی روغن موتور در دمای کارکرد موتور است که این عدد، مضربی از 10 بوده و مابین 20 تا 60 است.

بنابراین با توجه به استاندارد SAE، عدد صفر بیانگر کمترین میزان گرانروی روغن بوده که به راحتی جریان می‌یابد و عدد 60 نشان‌دهنده بالاترین میزان گرانروی روغن بوده که به سختی جریان پیدا می کند. برای مثال در دفترچه راهنمای مشتریان خودرو پژو 206، پژو 206 صندوق‌دار و دنا این شاخص پیشنهادی 10W40 بیان شده است؛ از این‌رو اگر در این خودروها از روغن موتور با گرانروی  20W50به جای 10W40 استفاده شود، در فصل زمستان که باید حداقل غلظت روغن در زمان استارت خوردن 10 باشد، 20 خواهد بود که این یعنی روغن موتور سفت بوده و به سختی بین قطعات موتور جریان می‌یابد و روانکاری با مشکل مواجه می‌شود. همچنین در فصل گرم یا پس از کارکرد موتور، روغن با گرانروی 50 سفت‌تر از 40 بوده و غلظت بالای آن سبب کاهش روانکاری قطعات داخلی موتور شده و موتور با اصطکاک بیشتری کار می‌کند که این موضوع هم برای موتور خودرو مناسب نخواهد بود و به مرور زمان سبب صدمات جدی به موتور خودرو می‌شود.

انواع روغن موتور بر اساس استاندارد SAE

به‌طور کلی انواع روغن موتور خودرو بر اساس استاندارد SAE به دو دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:

1-    روغن موتور مالتی گرید (Multi grade)

روغن موتورهای مالتی گرید بر اساس استاندارد SAE به روغن‌هایی گفته می‌شود که با اضافه کردن مواد افزودنی مخصوص دارای دو شاخص گرانروی برای فصل سرد و تابستان به صورت xx W yy هستند.

2-    روغن موتو مونو گرید (Mono grade)

روغن موتور‌های مونو گرید بر اساس استاندارد SAE دارای یک شاخص گرانروی برای تمام فصل‌های سال به صورت SAE yy هستند. این مدل روغن موتورها در خودروهای تولیدی جدید و مدرن کاربرد ندارند؛ زیرا این روغن موتورهای تک درجه با تغییر دما، کارایی خود را از دست می‌دهند. به طور کلی روغن موتورهای مونو گرید با شاخص گرانروی از 0 تا 30 برای فصل‌های سرد و با شاخص گرانروی بین 30 تا 60 برای فصل‌های گرم سال قابل استفاده هستند.

نکات تکمیلی در ارتباط با شاخص گرانروی روغن موتور
روغن موتور وظیفه روانکاری قطعات موتور خودرو را برعهده دارد و آگاهی از شاخص گرانروی SAE روغن موتور برای انتخاب مناسب‌ترین روغن برای خودرو از اهمیت خاصی برخوردار است. در ادامه به نکات تکمیلی در ارتباط با شاخص گرانروی روغن موتور اشاره می‌کنیم:

شاخص گرانروی SAE روغن موتور انتخابی باید دقیقا با شاخص گرانروی درج شده در دفترچه خودرو برابر باشد.

شاخص گرانروی روغن موتور تنها با توجه به دمای محیط تعیین نمی‌شود و مشخصات فنی موتور خودرو از عوامل تعیین‌کننده شاخص گرانروی روغن موتور مناسب خواهد بود؛ از این‌رو ممکن است در یک نوع خودرو بر اساس مدل و سال ساخت هم شاخص گرانروی SAE متفاوتی برای روغن موتور مناسب توصیه شود.

برای خودروهای تولیدی نسل امروزی، معمولا روغن موتور با شاخص‌های گرانروی 5W30 و 10W30 به عنوان مناسب‌ترین گزینه مطرح می‌شوند.