دیسک و صفحه کلاچ در خودروهای مجهز به گیربکس دستی یکی از مهم ترین قطعات فنی خودرو است. سیستم کلاچ روی نوع حرکت خودرو و شتاب آن تاثیر مستقیم دارد و در صورت فرسوده شدن دنده خودرو بسیار کاهش می یابد. عدم تنظیم دنده، قدرت کم خودرو و در کل عملکرد نامناسب خودرو از جمله معایب خرابی دیسک و صفحه کلاچ است.

برای اینکه با چنین مشکلاتی مواجه نشوید باید زمان تعویض صفحه کلاچ و به طور کلی تعویض دیسک و مونتاژ صفحه و انجام به موقع آن انجام شود تا خودرو با مشکلات مختلف مواجه نشود.

دیسک و صفحه یا صفحه کلاچ چیست؟
صرف نظر از نوع گیربکس خودرو، اتوماتیک یا دستی، قدرت موتور نمی تواند مستقیما وارد گیربکس و دیفرانسیل خودرو شود.

اگر برق ورودی موتور به گیربکس به طور موقت قطع نشود، راننده نمی تواند با استفاده از اهرم داخل کابین نسبت دنده مورد نظر را انتخاب کرده و حالت گیربکس را مثلا از دنده یک به دنده دوم تغییر دهد.

برای این منظور مهندسان صنعت خودرو از مکانیزم دیسک و صفحه کلاچ استفاده کردند تا راننده بتواند با فشار دادن پدال کلاچ، نیروی ورودی موتور به گیربکس را موقتاً غیرفعال کند و پس از انتخاب ضریب دنده مورد نظر، مجدداً قدم بگذارد. خاموش کردن دنده پدال کلاچ را بردارید؛ به این ترتیب قدرت موتور در جعبه دنده جریان می یابد اما این بار نسبت دنده متفاوت است و گشتاور متفاوتی به چرخ ها منتقل می شود.

صفحه کلاچ در خودروهای دنده ای چگونه کار می کند؟

قبل از اینکه در مورد زمان تعویض صفحه کلاچ صحبت کنیم، بهتر است نحوه عملکرد این قطعه را به شما اطلاع دهیم. صفحه کلاچ در واقع یک صفحه فلزی با لنت های مشکی است. در وسط صفحه کلاچ یک سوراخ شیاردار وجود دارد که شفت گیربکس در آن قرار می گیرد.

صفحه کلاچ به همراه یک دیسک فلزی فنری به نام دیسک کلاچ به فلایویل پیچ می شود. سپس گیربکس از محور ورودی خود وارد سوراخ صفحه کلاچ شده و با آن درگیر می شود.

بنابراین، هر زمان که موتور خودرو روشن باشد، نیروی میل لنگ از طریق فلایویل به صفحه کلاچ منتقل می شود. صفحه کلاچ که با محور گیربکس درگیر است می تواند دنده های گیربکس را بچرخاند. در مواقعی که لازم است نیروی موتور به گیربکس قطع شود، راننده باید پدال کلاچ را فشار دهد. این پدال در انتها به وسیله سیم کلاچ به بلبرینگ کلاچ واقع در محور گیربکس فشار وارد می کند.

بلبرینگ کلاچ با فشار دادن فنرهای ورقه ای دیسک کلاچ این قسمت را از صفحه کلاچ جدا می کند. وقتی دیسک روی صفحه فشار نمی آورد، نیروی موتور وارد گیربکس نمی شود. به این ترتیب راننده قادر به تعویض دنده است. سپس با رها کردن پدال کلاچ همه چیز به جای اول باز می گردد و نیروی موتور وارد گیربکس می شود.

تفاوت بین صفحه کلاچ فرسوده و جدید

معمولا صفحه کلاچ‌ها در طول زمان و بر اثر کارکرد زیاد، ضخامت لنت‌های خود را از دست خواهند داد. این لنت‌ها مهم‌ترین عامل برای ایجاد اصطکاک بین صفحه کلاچ و فلایویل محسوب می‌شوند و اگر ضخامت کافی نداشته باشند، باعث سُر خوردن صفحه کلاچ روی فلایویل خواهند شد.

بنابراین دیگر نیروی موتور به طور کامل وارد گیربکس نمی‌شود و شما احساس می‌کنید که ماشینتان توان کافی برای حرکت ندارد. در موارد حاد که به اصطلاح گفته می‌شود صفحه کلاچ وِل کرده است، لنت صفحه به طور کامل تمام شده و دیگر جوابگوی انتقال نیرو به گیربکس نیست.

همچنین صفحه کلاچ‌های فرسوده ممکن است دچار خرابی فنرها شده باشند که این مشکل می‌تواند به لرزش در سیستم کلاچ منجر شود. ضمن آنکه علاوه بر صفحه کلاچ، دیسک کلاچ هم دچار فرسودگی خواهد شد. بیشترین قسمت دیسک کلاچ که معمولا با مشکل مواجه می‌شود، بخش سر پره‌های فلزی آن است که با بلبرینگ کلاچ حین فشردن پدال درگیر می‌شوند.

تشخیص زمان تعویض دیسک و صفحه خودرو

تعویض کیت کلاچ زمان‌بندی مشخصی ندارد، بنابراین باید حواسمان را جمع کنیم تا اگر علائم خرابی آن را در خودرو احساس کردیم زودتر نسبت به تعویض کلاچ اقدام کنیم. مواردی مثل کاهش شتاب خودرو، سفتی پدال کلاچ، لرزش خودرو هنگام کلاچ گرفتن و… از جمله این نشانه‌ها هستند.

عوامل کوتاهی عمر صفحه کلاچ خودرو

با مطالعه موارد زیر متوجه خواهید شد که چه عواملی عمر صفحه کلاچ را کم می‌کنند و باعث می‌شوند که زمان تعویض صفحه کلاچ جلوتر بیفتد:

درست دنده عوض نکردن

برای آنکه عمر کلاچ شما کم نشود، باید نحوه درست دنده عوض کردن را بدانید. در زمان تعویض دنده باید پدال کلاچ به طور کامل فشرده شود تا دیسک و صفحه و فلایویل کاملا از هم جدا شوند. بعد از آنکه اهرم دنده در وضعیت جدید قرار گرفت، باید به آرامی و نه یکباره پدال کلاچ را بالا آورد تا کمترین تنش به مجموعه کیت کلاچ وارد شود. بدین ترتیب عمر دیسک و صفحه شما زودتر از موعد پایان نخواهد یافت و این قطعه مهم و گران‌قیمت، زمان طولانی‌تری روی خودرو انجام وظیفه خواهد کرد.

انتخاب دنده غلط

انتخاب دنده غلط می‌تواند یکی از مواردی باشد که عمر صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد. فرض کنید شما می‌خواهید از یک سربالایی عبور کنید. برای گذر از سربالایی نیاز به دنده یک یا نهایتا دو دارید، اما شما بدون در نظر گرفتن شیب جاده با اعمال فشار زیاد روی موتور خودرو، سعی می‌کنید تا با دنده ۳ یا حتی ۴ از این مسیر پر شیب عبور کنید. انتخاب دنده غلط باعث می‌شود که فشار زیادی روی موتور و دیسک و صفحه وارد شود؛ در نتیجه هم عمر موتور و هم عمر دیسک و صفحه تحت تاثیر منفی این حرکت قرار خواهد گرفت.

رانندگی در ترافیک سنگین

رانندگی در ترافیک‌های سنگین باعث اعمال فشار زیادی روی مجموعه کلاچ می‌شود و زمان تعویض صفحه کلاچ را بسیار کوتاه‌تر می‌کند. کلاچ گیری‌های متعدد و نیم کلاچ حرکت کردن در ترافیک از جمله دلایلی هستند که موجب وارد آمدن فشار زیاد روی این بخش شده و باعث داغ شدن صفحه کلاچ می‌شوند. در نتیجه بدیهی است که رانندگی در ترافیک سنگین عمر صفحه کلاچ را کاهش دهد و زمان تعویض این قطعه را جلوتر بیندازد.

شتاب زیاد در حرکت

اگر عادت دارید که همیشه با شتاب زیاد حرکت کنید، بدانید که این کار فشار زیادی به صفحه کلاچ وارد می‌کند. در نتیجه استهلاک این قطعه بالا می‌رود و عمر آن کم می‌شود.

سوار کردن تعداد زیادی سرنشینان

هرچه سرنشینان و بار خودرو بیشتر باشد، صفحه کلاچ فشار بالاتری را در انجام وظیفه خود تحمل خواهد کرد. بدین ترتیب لنت‌های این قطعه زودتر دچار استهلاک می‌شوند و عمر صفحه کلاچ به شدت پایین می‌آید. پس اگر می‌خواهید زمان تعویض صفحه کلاچ ماشین شما به این زودی‌ها سر نرسد، همیشه سعی کنید با تعداد سرنشینان استاندارد حرکت کرده و از قرار دادن بارهای غیرعادی و سنگین وزن در صندوق عقب خودداری کنید.

حرکت با دنده نامناسب

همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، باید در انتخاب دنده مناسب دقت کرد تا فشار بیش از حد به صفحه کلاچ وارد نشود. به عنوان مثال زمانی که نیاز به قدرت بیشتر دارید، باید با دنده سنگین حرکت کنید اما زمانی که لازم است سریع حرکت کنید باید دنده‌ها را سبک‌تر کرده تا فشار زیادی به دیسک و صفحه و موتور خودرو وارد نشود. بنابراین حرکت با دنده نامناسب یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد فشار اضافی روی صفحه کلاچ بوده و زمان تعویض صفحه کلاچ را به شدت کاهش می‌دهد.

تیکاف زدن یا بکسوات کردن

تیکاف زدن یا همان بکسوات کردن که با هرزگردی چرخ‌ها همراه است، می‌تواند یکی از قاتلین بالقوه صفحه کلاچ باشد. در حین تیکاف زدن صفحه کلاچ مجبور است فشار زیادی را تحمل کند؛ در نتیجه دمای آن به شدت افزایش پیدا می‌کند و عمر لنت‌های آن رو به کاهش می‌گذارد. بنابراین با تیکاف زدن عملا عمر صفحه کلاچ گران‌قیمت خود را پایین می‌آورید و زمان تعویض آن را جلو می‌اندازید.

بکسل کردن

اگر کسی از شما خواست خودرو او را بکسل کنید، بدانید که با این کار عمر صفحه کلاچ خود را کم می‌کنید. خصوصا اگر ماشینی که قرار است بکسل شود، سنگین‌تر از ماشین شما باشد.

بنابراین باید بدانید که با این حرکت دیر یا زود خود را به خرج میندازید و باید صفحه کلاچ ماشین را عوض کنید. پس تا حد امکان از بکسل کردن خودروهای دیگر پرهیز کنید و در این مواقع از خودروهای یدک‌کش کمک بگیرید.