موتور خودروهای احتراقی بر اساس انفجارهای داخلی متوالی کار می کند. این انفجارها گرمای بسیار بالایی ایجاد می کند و در صورت عدم حذف آن به زودی عمر موتور خودرو به پایان می رسد. برای رفع این مشکل از دستگاهی به نام رادیاتور خودرو استفاده می شود. رادیاتور خودرو عضو اصلی سیستم خنک کننده خودرو است و برای اطمینان از سلامت موتور گرمای اضافی را از موتور خارج می کند.
رادیاتور آب خودرو یکی از مهم ترین و اساسی ترین اجزای خنک کننده موتور محسوب می شود. این دستگاه مجموعه ای از لوله ها و پره هایی است که در کنار هم می توانند آب گرم موتور را خنک کنند. آب توسط پمپ آب خودرو به داخل موتور کشیده شده و پس از حذف حرارت وارد رادیاتور می شود. رادیاتور خودرو نیز در معرض هوای خنک قرار دارد و می تواند گرمای اضافی مایع خنک کننده موتور را دفع کند.
انواع رادیاتور ماشین
رادیاتور ماشین معمولا دو نوع دارد:
رادیاتور فین تیوب
در این نوع رادیاتور ماشین، پره‌های خنک‌کننده و لوله‌های حاوی آب به صورت عمود بر هم قرار می‌گیرند و لوله‌ها از داخل پره‌ها عبور می‌کنند.
رادیاتور کروگیت
در این نوع از رادیاتور ماشین، پره‌ها حالت موج‌دار دارند و به جای اینکه لوله‌ها از داخل پره‌ها عبور کنند، این دو مجموعه کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و پره‌ها به نوک فین وصل می‌شوند. رادیاتور کروگیت فرایند ساخت راحت‌تری دارد و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربرد رادیاتور خودرو
مهم‌ترین کاربرد رادیاتور خودرو عملیات خنک‌سازی موتور است. چرا که موتورهای احتراقی بر اساس انفجارهای درونی عمل می‌کنند، این انفجارها حرارت بسیار بالایی تولید کرده و موتور بدون کمک رادیاتور نمی‌تواند این گرمای شدید را دفع کند. بنابراین رادیاتور گرمای موتور را از طریق مایع خنک‌کننده دریافت و آن را به بیرون انتقال می‌دهد تا در نتیجه موتور خنک‌تر شود و قطعات فلزی پیشرانه در اثر گرما خراب نشوند.
اهمیت رادیاتور ماشین
اهمیت رادیاتور ماشین به حدی است که اگر کوچک‌ترین مشکلی در کارکرد این قطعه پیش بیاید، احتمال دارد موتور به ایرادات پرخرجی مثل سوختن واشر سرسیلندر، خرابی رینگ و پیستون و حتی یاتاقان زدن دچار شود. بنابراین وجود رادیاتور و همچنین اطمینان از صحت عملکرد آن در خودرو بسیار مهم و حیاتی است.
نحوه عملکرد رادیاتور ماشین
رادیاتور خودرو بر اساس اصل انتقال حرارت از سیالی به سیال دیگر عمل می‌کند. مایع خنک‌کننده یا همان آب رادیاتور به‌وسیله واترپمپ به داخل مجاری موتور کشیده می‌شود. این مایع در آنجا حرارت ناشی از انفجارهای داخلی پیشرانه را جذب و سپس به سمت ترموستات حرکت می‌کند.
تجمع آب داغ پشت ترموستات باعث می‌شود تا دریچه ترموستات باز شده و آب از آنجا به سمت مجاری داخلی رادیاتور کشیده شود. با عبور آب از شبکه‌های داخلی رادیاتور، حرارت آب رادیات به پره‌ها می‌رسد. این پره‌ها در معرض هوای محیط و همچنین باد ناشی از فن رادیاتور قرار دارند و خیلی سریع گرمای موتور را به هوا انتقال می‌دهند. بعد از خنک شدن نسبی، آب رادیاتور دوباره به کمک فشار ایجادشده توسط واترپمپ به داخل موتور کشیده می‌شود تا چرخه قبلی را از نو تکرار کند. اگر اجزای سیستم رادیاتور ماشین وظیفه خود را به درستی انجام ندهند، جوش آوردن خودرو و عواقب منفی ناشی از آن گریبان شما را خواهد گرفت.
نحوه قرارگیری رادیاتور در ماشین
رادیاتور ماشین باید در جایی قرار بگیرد که بیشترین تماس را با هوای محیط داشته باشد. بنابراین معمولا رادیاتور خودرو در قسمت جلوی دماغه ماشین قرار می‌گیرد تا مستقیما با هوای محیط ارتباط داشته باشد و بتواند حرارت اضافی موتور را به هوای اطراف انتقال دهد. رادیات ماشین در جلوی دماغه نصب می‌شود، سپس به‌وسیله یک سری شلنگ و لوله با موتور ارتباط پیدا می‌کند.
استفاده از مخازن هواگیری
مایع داخل رادیاتور نباید هیچ‌گونه هوا یا حبابی داشته باشد، چرا که ورود هوا به داخل رادیاتور ماشین باعث می‌شود تا عملکرد این وسیله در دفع حرارت موتور به شدت تحت تاثیر قرار بگیرد و کارایی آن کاهش پیدا کند. برای رفع این مشکل از مخازن هواگیری در کنار پیچ هواگیری استفاده می‌شود. وجود این دو باعث می‌شود تا در هنگام ریختن محلول آب و ضد یخ به داخل رادیاتور، دیگر نگران وجود هوا در داخل سیستم نباشیم.
مخزن هواگیری می‌تواند بخش زیادی از هوای داخل مجموعه را به بیرون انتقال دهد. اما برای اطمینان و سریع‌تر شدن این کار، پیچ‌های هواگیری نیز در میانه مسیر قرار داده شده است تا افراد بتوانند سریع‌تر عملیات هواگیری رادیاتور را انجام دهند.
زمان بررسی رادیاتور خودرو
بررسی رادیاتور زمان خاصی ندارد و همیشه باید حواسمان به آن باشد. اما اگر با مشکلات زیر مواجه شدید، حتما رادیاتور خودرو را از نظر نشتی، کثیفی و… بررسی کنید:
- اگر موتور داغ می‌کند
- اگر مایع خنک‌کننده از اطراف رادیاتور نشتی دارد
- اگر بخاری ماشین خوب گرم نمی‌کند
دلیل کم شدن آب رادیاتور خودرو
کم شدن آب رادیاتور می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- نشتی درز رادیاتور
- سوراخ شدن مخزن رادیاتور
- سوختن واشر سرسیلندر
- هواگیری ناقص رادیاتور
- استفاده نکردن از ضد یخ
نشانه‌های خرابی رادیاتور
رادیاتور ماشین باید دمای موتور را همیشه در محدوده استاندارد نگه دارد. بنابراین اگر مشاهده کردید که دمای موتور از حد استاندارد همیشگی خارج شده و بالا رفته است، بدانید که ایرادی در سیستم خنک‌کننده، به‌ویژه رادیاتور به وجود آمده است. بنابراین مهم‌ترین نشانه خرابی رادیاتور افزایش بیش از حد دمای موتور و آمپر آب است.
داغ شدن موتور، خنک شدن باد بخاری، وجود نشتی در اطراف رادیاتور و… اصلی‌ترین نشانه‌های خرابی رادیات ماشین به‌حساب می‌آیند.
مایع درون رادیاتور ماشین
مایع داخل رادیاتور ماشین نقش اساسی در جذب حرارت موتور و انتقال آن به رادیاتور و هوای محیط بازی می‌کند. این مایع محلولی از آب تصفیه‌شده و ضدیخ است که باید همیشه به میزان کافی و بدون هوا در مخازن رادیاتور و داخل موتور وجود داشته باشد.
در خودروهایی مثل پژو ۴۰۵ و پژو پارس مخزن هواگیری جداگانه در رادیاتور وجود ندارد، اما خودروهایی مثل پژو ۲۰۶، پراید و تیبا دارای مخزن هواگیری جداگانه هستند که عملیات هواگیری رادیاتور را به صورت تقریبا خودکار انجام می‌دهد.
استفاده از ضد یخ و ضد جوش
وجود آب داغ داخل موتور باعث می‌شود تا اجزای فلزی موتور خیلی زود زنگ بزنند و پوسیده شوند. پس استفاده مداوم از آب معمولی می‌تواند عمر موتور را به شدت کاهش دهد. ضمن آنکه آب معمولی در زمستان به سرعت یخ می‌زند و موجب خرابی موتور می‌شود.
برای رفع این مشکل از محلولی به نام ضد یخ و ضد جوش در آب رادیاتور استفاده می‌شود. ضد یخ علاوه بر آنکه اجازه نمی‌دهد مایع خنک‌کننده در زمستان یخ بزند، از جوش آوردن سریع موتور در تابستان نیز تا حدودی جلوگیری می‌کند.
ضمن آنکه ضدیخ اجازه واکنش قطعات فلزی با آب را نمی‌دهد و جلوی زنگ زدن اجزای موتور را هم می‌گیرد. پس همواره در رادیاتور خودرو از ضد یخ محلول با آب استفاده کنید تا عمر موتور به این زودی‌ها در اثر خوردگی آب به پایان نرسد.
روش های نگهداری از رادیاتور
برای نگهداری از رادیاتور خودرو لازم است چند نکته را رعایت کنید. اولین و مهم‌ترین نکته این است که همیشه از ضد یخ به میزان مناسب در رادیاتور استفاده کنید. معمولا درصد ضد یخ و آب ۵۰-۵۰، یا ۴۰ درصد ضد یخ و ۶۰ درصد آب است.
هر دو سال یا نهایتا سه سال رادیاتور را باز کنید و بشورید. این کار را می‌توانید توسط کارگاه‌های تعمیرات رادیاتور انجام دهید تا هرگونه کثیفی و گرفتگی داخل مجاری رادیاتور برطرف شود و عملکرد این قطعه به روز اول برگردد.
تست سلامت رادیاتور ماشین
اگر دمای ماشین شما در حالت عادی قرار دارد و هیچ‌گونه نشتی از سمت رادیاتور مشاهده نمی‌کنید، پس رادیاتور شما سالم است. برای جلوگیری از خراب شدن رادیاتور ماشین همیشه از درصد مناسب ضد یخ و آب تصفیه‌شده استفاده کنید. هر دو یا سه سال نیز رادیاتور را در تعمیرگاه‌های رادیاتورسازی سرویس کنید تا هرگونه مسدودی و خرابی برطرف شود.
برای تست سلامت رادیاتور در حالت عادی، زمانی که موتور خودرو گرم است، حدود ۱۰ دقیقه موتور را روی دور ۳۰۰۰ rpm نگه دارید، بعد پای خود را از روی پدال گاز بردارید. ظرف ۳ دقیقه رادیاتور باید دمای موتور را به حداقل حالت معمول، یعنی بعد از روشن و خاموش شدن فن برساند. اگر غیر از این باشد، احتمال مسدودی یا خرابی رادیاتور ماشین وجود دارد.
