گیربکس های دستی اساسا گیربکس هایی با مکانیزم کلاچ غیر اتوماتیک هستند. باید بدانید که گیربکس ها را نمی توان مستقیماً به منبع تغذیه که در اینجا موتور است وصل کرد. زیرا برای تغییر ضریب دنده لازم است انتقال نیرو و گشتاور از سمت موتور به گیربکس برای مدتی قطع و سپس دوباره وصل شود. این کار توسط سیستم کلاچ انجام می شود.

در گیربکس های دستی یا غیر اتوماتیک معمولاً پدال کلاچ زیر پای چپ راننده قرار می گیرد تا با فشار دادن آن صفحه کلاچ از موتور جدا شده و انتقال نیرو بین موتور و گیربکس قطع شود. در این بین راننده به راحتی می تواند از طریق اهرم داخل کابین ضریب دنده مورد نظر را انتخاب کند و سپس با رها کردن پدال کلاچ قدرت موتور دوباره به جعبه دنده منتقل می شود.

گیربکس اتوماتیک چیست؟

همانطور که اشاره کردیم تمامی گیربکس ها باید به نوعی سیستم کلاچ مجهز باشند تا نیروی موتور به چرخ ها منتقل شود. گیربکس های اتوماتیک نیز از کلاچ مخصوص خود استفاده می کنند با این تفاوت که دیگر نیازی به درگیر شدن کلاچ توسط راننده نیست و مجموعه گیربکس این وظیفه را به صورت نسبتاً هوشمندی انجام می دهد.

همچنین گیربکس با توجه به شرایط ضریب دنده مورد نظر را انتخاب می کند و در نتیجه راننده در درگیری کلاچ و انتخاب ضریب دنده دخالتی ندارد. البته اکثر گیربکس های اتوماتیک جدید این قابلیت را دارند که راننده به صورت دستی ضریب دنده را انتخاب کند و به آن تیپ ترونیک می گویند. اما در هر صورت کلاچینگ کاملا توسط سیستم هوشمند گیربکس اتوماتیک انجام خواهد شد.

تفاوت بین گیربکس اتوماتیک و دستی چیست؟

با توجه به نکاتی که گفتیم، تفاوت گیربکس اتوماتیک و دستی به طور کلی در اتوماتیک بودن یا نبودن کلاچ و همچنین انتخاب ضریب دنده خلاصه می شود. البته باید به این نکته اشاره کنیم که ساختار داخلی گیربکس های اتوماتیک به طور کلی با گیربکس های دستی بسیار متفاوت است و کلاچ آن ها معمولا با سیستم کلاچ مورد استفاده در گیربکس های دستی متفاوت است.

انواع گیربکس اتوماتیک

برخلاف گیربکس های دستی که اکثراً ساختار فنی تقریباً یکسانی دارند، گیربکس های اتوماتیک انواع مختلفی دارند.

گیربکس اتوماتیک AT

یکی از رایج ترین گیربکس های اتوماتیک که در بازار با کد AT شناخته می شود، نوعی گیربکس اتوماتیک است که سیستم کلاچ آن مبدل گشتاور می باشد. در این سیستم کلاچ گشتاور به دست آمده از موتور توسط مجموعه ای شامل توربین، پره ها، پمپ و … از طریق جریان چرخشی روغن به داخل جعبه دنده و از آنجا به دیفرانسیل و چرخ ها منتقل می شود. این نوع گیربکس ها عملکرد خوبی دارند و از نظر استهلاک نسبت به سایر گزینه ها برتری دارند.

گیربکس اتوماتیک دوکلاچه DCT

گیربکس های دوکلاچه یا DCT از نظر ساختار داخلی بیشتر شبیه به گیربکس های دستی هستند اما سیستم کلاچ آن ها کاملاً متفاوت است. استهلاک این نوع گیربکس اتوماتیک کمی بیشتر از نمونه های دیگر خواهد بود.

گیربکس های دوکلاچه بر اساس نوع سیستم کلاچ به دو نوع مرطوب و خشک تقسیم می شوند. در سیستم دو کلاچه خشک پک کلاچ با هوا خنک می شود اما در سیستم کلاچ دو روغنی ست کلاچ با روغن خنک می شود و در نتیجه استهلاک کمتری نسبت به مدل های دو کلاچه خشک نشان می دهد. اگرچه تلفات توان در آنها کمی بیشتر از نمونه خشک است.

گیربکس CVT

گیربکس های CVT یا متغیر پیوسته از مکانیزم های تسمه و مخروطی استفاده می کنند و در نتیجه نسبت دنده های آنها پیوسته است. در این نوع گیربکس تعویض دنده بسیار نرم انجام می شود اما نسبت به نمونه های دیگر کمی کندتر است.

گیربکس AMT

گیربکس های نیمه اتوماتیک یا AMT در اصل همان گیربکس های دستی هستند که در آن ها سیستم کلاچ و تعویض دنده اتوماتیک است. بنابراین راننده دیگر نیازی به کلاچ و انتخاب دنده به صورت دستی ندارد.

مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک و دستی

مزایای گیربکس اتوماتیک

سهولت رانندگی
راننده در سفرهای طولانی خسته نمی شود
افزایش سرعت عکس العمل راننده در مواقع بحرانی و در نتیجه کاهش خطر تصادف
تعویض دنده نرم و احساس آرامش بیشتر نسبت به نحوه کار ماشین (در صورت سالم بودن گیربکس اتوماتیک)

معایب گیربکس اتوماتیک

کنترل کمتر راننده بر سیستم انتقال قدرت خودرو، به ویژه در شرایط اضطراری مانند نیاز به سبقت گرفتن یا هنگام عبور از جاده های شیب دار یا پر پیچ و خم.
تعمیرات بسیار گران تر
خدمات و نگهداری حساس تر
قیمت بالاتر خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک
شتاب کمتر
مصرف سوخت بالاتر

مزایای گیربکس دستی

• تسلط بیشتر راننده بر نحوه عملکرد سامانه انتقال قدرت به‌ویژه در مواقعی نظیر سبقت بگیری یا هنگام عبور از مسیرهای شیب‌دار و پرپیچ‌وخم
• ساختار ساده‌تر و درنتیجه تعمیرات کم‌هزینه‌تر
• شتاب بهتر
• مصرف سوخت متعادل‌تر

معایب گیربکس دستی

• خستگی راننده به‌ویژه در ترافیک‌های سنگین
• نیاز به تعویض دوره‌ای مجموعه دیسک و صفحه کلاچ